Жыл басындағы еліміздің барлық аймағында болып өткен наразылықтар бүкіл әлемнің назарын аударды. Өйткені Орта Азиядағы саяси климаттың өзгеріске ұшырауы тек көршілер үшін ғана емес, мұхиттың арғы бетіндегі державалар үшін де маңызды еді. Осы шерулер мен оның нәтижесіне халықаралық қауымдастықтың реакциясын назарларыңызға ұсынамыз.
БҰҰ
Біріккен Ұлттар Ұйымы Қазақстандағы саяси көшбасшылар мен наразылық білдірушілерді зорлық-зомбылықтан аулақ болуға шақырды. БҰҰ өкілі Стефан Дужаррик Нью-Йорктегі журналистер алдында сөйлеген сөзінде дүниежүзілік ұйым Қазақстандағы жағдайды жіті қадағалап отырғанын айтты.
«Осы оқиғаның барлық қатысушылары ұстамдылық танытып, зорлық — зомбылықтан бас тартып, диалогқа келуі етуі өте маңызды», – деді ол.
БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі басшысы Мишель Бачелет барлық тараптарды өз мәселелерін бейбіт жолмен шешуге шақырды.
«Адамдар бейбіт наразылық пен сөз бостандығына құқылы. Сонымен қатар, наразылық білдірушілер қаншалықты ашулы не ренішті болса да, басқаларға қатысты зорлық-зомбылық жасамауы керек», – делінген.
Бачелет өз мәлімдемесінде барлық ұсталғандарды бейбіт наразылық білдіру құқығын пайдаланғаны үшін босату керегін айтты.
ЕУРОПАЛЫҚ ОДАҚ
27 мүшеден тұратын Еуропалық Одақ Ресейді Қазақстанның егемендігі мен тәуелсіздігін құрметтеуге шақырды. Еуропалық комиссия, блоктың атқарушы органы мен барлық тараптарды ұстамдылыққа шақырды.
«Зорлық-зомбылықты тоқтату керек. Сондай-ақ, барлық тараптарды ұстамдылыққа және жағдайды бейбіт жолмен шешуге шақырамыз. Енді ЕО елдегі диалогты қолдауға дайын», – деді ЕО өкілі.
ЕО-ның жоғары дәрежелі дипломаты Жозеп Боррел Ресейдің әскери араласуы «болдырмауға болатын жағдайлар туралы естеліктерді» қайтарды дейді.
Блоктың алаңдаушылығын растағаннан кейін, Еуропалық комиссияның басшысы Урсула фон дер Ляйен мен Франция президенті Эммануэль Макрон жалғасып жатқан зорлық-зомбылықты тоқтатуға шақырды.
«Азаматтардың құқықтары мен қауіпсіздігі бірінші орында және оған кепілдік берілуі тиіс. Мен зорлық-зомбылықты тоқтатуға және ұстамдылыққа шақырамын. Еуропалық Одақ қолынан келгенше көмектесуге дайын», – деді фон дер Ляйен.
ФРАНЦИЯ
Франция Қазақстандағы барлық тараптарды, оның ішінде ҰҚШҰ әскерлерді ұстамдылыққа шақырды және Алматыдағы қантөгіс туралы хабарламаларды «аса алаңдатарлық»деп атады.
«Біз барлық тараптарды — Қазақстанда да, ҰҚШҰ аясында да ұстамдылық танытып, диалогқа шақырамыз», — деп мәлімдеді Францияның Сыртқы істер министрі Жан — Ив Ле Дриан
ГЕРМАНИЯ
Германия Тоқаев ел әскерлеріне одан әрі тәртіпсіздіктер болған жағдайда демонстранттарды ескертусіз атуға бұйрық бергеннен кейін Қазақстанда дэскалацияға шақырды. Үкіметтің өкілі Кристиана Хоффман:
«Зорлық-зомбылық ешқашан дағдарысты шешпейді»,-деді.
Хоффманның айтуынша, Германия барлық тараптарды «жағдайды бейбіт жолмен шешуге» шақырады.
ҰЛЫБРИТАНИЯ
Ұлыбританияның Сыртқы істер министрі Лиз Трасс Ұлыбритания Қазақстандағы тәртіпсіздіктердің өршуіне «алаңдаулы» деп мәлімдеді.
«Біз болған оқиғаның салдарынан қайтыс болғандарды ескере отырып, Алматыдағы зорлық-зомбылық пен мүліктің жойылу әрекеттерін айыптаймыз» деді Трасс Парламентте сөйлеген сөзінде.
АҚШ
Вашингтон жағдайды «мұқият қадағалап отыр» деп мәлімдеді. Сондай-ақ, билік пен наразылық білдірушілерді ұстамдылық танытуға шақырды.
«Біз барлық қазақстандықтардан Конституциялық институттарды, адам құқықтары мен БАҚ бостандығын құрметтеуді және қорғауды, оның ішінде интернет-сервисті қалпына келтіруді сұраймыз. Барлық тараптарды төтенше жағдайдың бейбіт шешімін табуға шақырамыз», — деп мәлімдеді Мемлекеттік департаменттің ресми өкілі Нед Прайс бүкіл ел бойынша Интернеттің өшірілгені туралы хабарламаларға сілтеме жасап.
Ақ үйдің баспасөз хатшысы Джен Псаки Қазақстандағы наразылықтарды АҚШ ұйымдастырды деген айыптауларды жоққа шығарды.
«Ресей жаңалықтарында бүліктің артында АҚШ тұрғаны туралы жалған мәлімдемелер бар. Сондықтан мүмкіндікті пайдаланып, бұл жалған және соңғы жылдары біз көрген стандартты ресейлік жалған ақпарат стратегиясының бөлігі екенін айтуға рұқсат етіңіз», – деді ол.
ТҮРКИЯ
Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған Тоқаевқа жалғасып жатқан наразылықтар аясында Қазақстанмен ынтымақтасатынын айтты.
Ердоғанның кеңсесінде Тоқаевпен телефон арқылы сөйлесу кезінде Түркия мемлекеті Қазақстандағы оқиғалардың дамуын мұқият қадағалап отырғанын және шиеленістің мүмкіндігінше тезірек шешілетінінен үміттенетінін және қажет болған жағдайда «техникалық ақпарат пен көмектің барлық түрін» ұсынатынын айтты.
Сондай-ақ, Ердоған Қазақстандағы оқиғаларды Әзірбайжан, Қырғызстан және Өзбекстан басшыларымен талқыланғанын және оның пікірінше, дағдарыс диалог арқылы шешілетінін айтты.
ҚЫТАЙ
Қытай президенті Си Цзиньпин қазақстандық көшбасшы Қасым-Жомарт Тоқаевқа Жолдауында Қазақстан Үкіметінің демонстранттарды аяусыз басуын «аса жауапты» деп атады.
«Сіз қиын — қыстау кезеңдерде батыл шаралар қабылдадыңыз және жағдайды тез арада тыныштандырдыңыз. Өз ұстанымыңыздың беріктігін және саясаткер ретінде адалдығыңызды, сондай-ақ өз еліңіз бен халқыңыз үшін жоғары жауапкершілік көрсеттіңіз», – деп келтіреді Синьхуа ресми ақпарат агенттігі ҚХР Төрағасының сөзін.
БЕЛАРУСЬ
Беларусь Президенті Александр Лукашенко Қазақстандағы наразылық білдірушілерді демонстрацияларын тоқтатуға шақырды.
Үкімет отырысы кезінде Лукашенко Тоқаевты «бірқалыпты адам» және «келісуге болатын дипломат»деп атаған жөн деді. Сондай-ақ, Беларусь басшысы Қазақстандағы жағдай 2020 жылғы Беларусьтегі даулы сайлаудан кейінгі сценарий екенін атады.
Айта кетейік, 2 қаңтарда Жаңаөзенде басталған сұйытылған газ бағасының қымбаттауына қарсылық акциясы бірер күнде Қазақстанның біршама өңірінде жайылды. Қызылордада 4 қаңтарда басталған митингі ертесіне жаппай тәртіпсіздікке ұласты.
