Облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқарманың ұйымдастыруымен Тіл сарайында «Латын әліпбиі: техникалық мүмкіндіктер» атты жиын өтті. Шараға облыс әкімнің орынбасары Жақсылық Омар мен «Qamshy.kz» порталының жетекшісі, «Attila Group» компаниясының өкілі Біләл Қуаныш қатысты.
Бүгінгі күні латын әліпбиі әлем халықтары арасында үлкен беделге ие. Оның қолданыс аясы кең, мүмкіндіктері зор. Қазіргі таңда жер шарын мекендеген халықтың 80 пайызы латын әліпбиін қолданады. Күн сайын өркендеп келе жатқан ақпарат пен технологиялар латын әліпбиімен таңбаланады. Қазақстан үшін латынға оралудың пайдасы зор. Бүгінде латын әліпбиіне көшудің дайындық жұмыстары басталып, жаңа жобалар талқылануда.
– Латын әліпбиіне көшу бүгін немесе кеше қозғалып жүрген мәселе емес. Осыдан бірнеше жыл бұрын Елбасымыз алдымызға мақсат қойған болатын. Көшуден бұрын латынға оралу дегеніміз дұрыс шығар. Облысымыз бұл тарихи жағдайды қолдайды және оралу алдында әртүрлі шаралар өткізіп жатыр. Тіл мамандары өзара келісіп, жыл аяғында бір нұсқасын бекітуге ұсынады деп ойлаймын. Президент тарапынан саяси шешім қабылданды, біздің мақсатымыз функционер ретінде халыққа түсіндіріп, жұмыс жүргізу, – деді өз сөзінде облыс әкімнің орынбасары.
Қыркүйектің басында парламент мәжілісінің отырысында таныстырылған «QazLatyn.kz» конвертер жүйесінің жетекшісі Біләл Қуаныш: – Жасыратыны жоқ, аға буын өкілдері көп алаңдаушылық білдіріп жатыр. Ғасырлар бойы дайындалған рухани қазыналарымыз, кітаптарымыз келесі ұрпаққа жетпей қалуы мүмкін деп қорқады. Тамырымыздан қол үзіп қаламыз деген үрейлері басым. Латынға көшу алға ілгерілеу, кейін шегіну емес. Елбасы өз сөзінде «Қазақстан – әлемдегі бар қазақтың Отаны» деп атап көрсетті. Сол сияқты, біз бүгінгі таныстырғалы отырған сайтты солай айтсақ болады. Қазақстандағы қазақтар кирилл қарпімен жазса, Қытайдағы қазақтар Ахмет Байтұрсынұлы негізін салған төте жазумен, ал еуропалық қазақтар латын, оның ішінде түрік нұсқасын қолданады. Біз осыларды бір сайтқа тоғыстырдық. Біздің мамандарымыз он жылдан бері зерттеп келе жатқан қазақ әліпбилерінің конвертер жүйесін әлемдегі қазақтар кирилл, латын, төте жазуларды бір-біріне қателіксіз аудара алады. Парламент Мәжілісінің тыңдауында таныстырылған жүйеге өз ризашылықтарын білдіріп жатқандар көп. Мемлекеттік тілдің бірыңғай стандартты әліпбиін халық арасында өте ыңғайлы, қолжетімді тұрғыда насихаттап, қолданысқа енуіне айрықша қызмет етпек. Ұялы телефон пайдаланатын кез келген қазақстандық немесе ғаламторға қолжетімді 12 миллион адам, сондай-ақ, мемлекеттік органдар осы жүйе арқылы жаңа латын әліпбиін ешқандай қиындықсыз қолдануға мүмкіндік бар. Әлемнің кез келген нүктесінен кез келген ұялы телефон арқылы жазуға, аударуға болады. Яғни, жаңа латын әліпбиіндегі 25 таңба халықаралық юникод жүйесінде бар. Демек, қазақ тілінде ақпарат алғысы келген адамға ешқандай қиындық тудырмайды, – дейді.
Мемлекеттік тілдің бірыңғай стандартты әліпбиінің конвертері – «QazLatyn.kz» сайты жүйелі түрде жақсы жұмыс жүргізіп жатыр. Біләл Қуаныш жиналғандарды сайттың ішкі құрылымдарымен таныстырды. Кез келген электрондық нұсқадағы кітап болсын, Word жазбалары болсын осы сайт арқылы кириллден латынға, латыннан кириллге, латыннан төте жазуға, төте жазудан латынға секундтар ішінде алмастыра алады. Өзінің «Абай жолы» романын үш секундта кириллден латынға алмастырғанын айтты. Сайттың қосымшасын Android (мобильді қосымша), iOS (мобильді қосымша), Windows бағдарламаларына орнатып алуға болады. Портал жетекшісі сайтты пайдаланатындардың саны да күн санап көбейіп келе жатқандығын алға тартты. Демек, латынға көшеміз деген сәтте: «Қазіргі жазумен хатқа түскен әдебиеттерді оқи алмай қаламыз, оларды жаңа әліпбиге көшіру үшін уақыт пен көп қаржы керек», – деген пікірлердің жауабы дайын.
