1948 жылдың 28 қазанының таңы, АҚШ.
Пенсильвандық Донора қаласы үшін бұл күн әдеттегідей басталмады. Тұрғындар таң ата қалаға түскен қалың тұманның шын мәнінде түтін екенін бірден білген жоқ. Көбісі мұны әуелде табиғи құбылысқа балады.
Бірақ түтін барған сайын қоюлана берді. Әрі тұрғындар тұншыға бастады. Жөтелу, естен танып құлау, албаты сөйлеу, қан қысымының көтерілуі сияқты мазасыздық белгілері көбейе берді. Бірақ тұрғындар үйреншікті тіршілігін мейлінше жалғастыра беруге тырысты.
29 қазан күні түтіннің қоюланғаны сонша, ақыры ештеңе көрінбей қалды. Осы күні қайғылы оқиғалар орын ала бастады. Кісі өлімімен қоса, үй жануарларының өлімі тіркелді. Дәріханалар мен аурухана бір толастамады. Қалада паника басталды.
Донора — Американың құрыш құю алыбы — Пенсильвания штатының қаласы еді. Мұнда құрыш құю алпауыты U.S. Steel компаниясының зауыттары бар-тын. Қала басшылығы мен тұрғындар сол зауыттардан шығатын түтінге назар аударды. Олар зауыттардың өкілдерімен кәсіпорынның мұржасынан шығатын түтінді азайту жөнінде мәмілеге келді.
Түтін тұманы тек 31 қазан күні барып сейілді: оны түстен кейін жауған жаңбыр басты. Бірақ осы оқиға экологияны қорғау саласы үшін үлкен сабақ болды. Алғашқы рет — өндіріс пен қоршаған ортаның қатынасы жөнінде мәселе қозғалып, кейін Таза ауа туралы Заң мен басқа да нормативтердің дүниеге келуіне себеп болды. Кейін мұндай заңдар дүние жүзі бойынша қабылдана бастады. Ендеше экологияны қорғау ілімі мен қозғалыстардың қалыптасуына тап осы Донора оқиғасы түрткі болды деуге болады.
Кейінгі зерттеулер қалаға түтін тұманының түсуін — үш фактордың орайласа қалуынан деп тұспалдайды. Біріншісі — қаптаған болат-мырыш балқыту зауыттарының мұржаларынан будақтаған түтін. Екіншісі — Донора қаласы ойыста орналасқан екен. Ал үшіншісі — сол күндері ауа райы ерекше тымық бопты.
Дереккөздер: VIASAT HISTORY; donorasmog.com сайты