Домой Блог Страница 44

ОҚО әкімі Мақтарал ауданында жұмыс сапарымен болды

7328174d-ef1c-4fed-9695-cac35178fb83Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев жұмыс сапарымен Мақтарал ауданында болды, деп хабарлайды ОҚО әкімінің баспасөз қызметі. Онда аймақ басшысы бірқатар әлеуметтік нысандар мен өнеркәсіп орындарының жұмысымен танысып, жергілікті халықпен тілдесті.

Ең алдымен, өңір басшысы Шардара су қоймасынан су сорғыш насостар арқылы «Достық» каналына ағын су беретін станцияны көрді. Дәл осы станциядан ағын су алатын «Тәуелсіздіктің 20 жылдығы» атындағы канал ҚР Ауылшаруашылығы министрлігінің Су ресурстар комитетінің тапсырысымен 2011 жылы салынып, пайдалануға берілген болатын. Секундына 60 текше метрге дейін су тартатын су сорғыштар 87 мың гектарға жуық алқапты ағын сумен қамтамасыз ете алады. Ал аталған нысанға жаңғырту жұмыстары жүргізілетін болса қосымша тағы 34 мың гектардай жерді су арнасы арқылы ағын сумен қамтамасыз етуге болады.

Жыл сайын мақташылар үшін су жетіспеушілігі әлі де байқалатынын аймақ басшысының алдында баяндаған Мақтарал ауданының әкімі Ғалым Исмаилов бүгінгі таңда жергілікті әкімдікпен кезінде жеке меншікке өтіп кеткен су арналарын мемлекет меншігіне өткізу жұмыстарының қолға алынып жатқанын жеткізді. Аудандағы жағдайға қаныққан Жансейіт Қансейітұлы жергілікті басшыға бұл жұмыстарды тездетіп аяқтап, халыққа оңтайлы жағдай жасауды тапсырды.

Мұнан соң, облыс әкімі бастаған жұмысшы топ ауданның Ж.Ералиев ауылдық округіне қарасты С.Сейфуллин ауылына болып ел қарияларымен кездесті. Олармен емен-жарқын әңгімелескен Ж.Түймебаев ондағы тұрғындар жағдайының дұрысталып, реттелгеніне көз жеткізді.

Еске сала кетсек, осы жылдың тамыз айының басында аталған елді мекендегі тұрғындар арасында бұзақылық іс-әрекеттер орын алған болатын.

Қазақ-тәжік этностарының байырғы бауырлас, туыс елдер екеніне тоқталған әкім бұл татулықтың мәңгілікке жалғасатынына сенім білдірді. Сондай-ақ, аталған елді мекенде бүгін болған жас жұбайлардың үйлену тойына қатысып, сый-сияпат жасады.

Айта кетейік, Ж.Ералиев ауылдық округінде 14 мыңнан астам халық тұрса, соның екі мыңға жуығы С.Сейфуллин ауылының тұрғындары. Жергілікті халық, негізінен, егін шаруашылығымен айналысады.

Аудандағы индустриалды аймақтың жұмысымен танысу облыс әкімінің бүгінгі жұмыс сапарының жоспарында да болды. Өткен жылы аймақта жұмысын бастаған «Береке ММА» мақта өңдеу зауыты туралы баяндаған жергілікті басшы бүгінде мұнда күріш өңдеу зауытының құрылысы жүріп жатқанын жеткізді. Сонымен бірге, ол индустриалды аймақтан «Полиэтилен өндірісі», «Санитарлық-гигеналық заттар өндірісі», «Жеміс-жидекті қайта өңдеу зауыты» жобалары іске қосылып, тоқыма кластерін дамыту үшін мақтаны терең өңдеу өндірістеріне 12 га жер телімін беру жоспарланып жатқанын хабарлады.

Аймақтағы жұмыстардың барысын тыңдаған өңір басшысы бүгінге дейін мұнда бір ғана жобаның жұмысын бастағанын сынға алып, қалған жобаларды тездетіп іске қосуды жүктеді.

Жұмыс тобы Қазақ мақта шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында да болды. Мақта шаруашылығындағы ғылыми-зерттеулерді дамыту арқылы отандық бәсекеге қабілетті мақтаның жаңа сорттарын шығарып, мақта өндірудің тиімділігін арттыру.  Инновациялық технологияларды өндіріске ендірумен айналысатын орталықта соңғы жылдары 30-дан астам инновациялық технологиялар жасалынған. Сонымен қатар, орталықта 2000 жылдан бастап бәсекеге қабілетті мақтаның отандық сұрыптары шығарылып, жалпы егістіктің 85%-на ендірілді.

Институт қызметкерлерінің осынау жетістерін оң бағалаған әкім ғалымдар жұмысына сәттілік тіледі.

Мақталы аймаққа барған аймақ басшысы Ж.Нұрлыбаев ауылдық округіне қарасты Қарақыр ауылынан пайдалануға берілген жаңа мектептің ашылу салтанатына қатысты. 200 балаға шақталған орта мектепте оқушылардың жан-жақты білім алуына барлық жағдайлар жасалған.

Білім ордасының сынып бөлмелерін аралап, шәкірттермен тілдескен Ж.Түймебаев оқушыларды жаңа мектепті үздік аяқтап, еліміздің дамуына атсалысуға шақырды.

Айта кетейік, аудан бойынша 2016-2017 жаңа оқу жылында мектептерде 67200 оқушы білім алуда. Биыл ауданда 10 білім ордасы пайдалануға берілді.

Жұмыс сапарының қорытынды жиыны аудан активінің отырысымен жалғасты. Мақтаралды 9 айда атқарылған жұмыстардың барысымен таныстырған аудан басшысы өзекті мәселелерді де ортаға салды.

Баяндалған проблемалар жайына қаныққан Ж.Түймебаев олардың өз кезегімен шешілетінін жеткізді. Бұл ретте, әкім қолдағы бар мүмкіндікті тиімді пайдаланып, аудан игілігі үшін қолдануды міндеттеді. Мысал ретінде, ол Мақтаралдағы 2006 жылдан бері тоқтап тұрған өндіріс орнын басқа да мақсатта пайдалануды айтты.

Бюджетті игеру, инвестиция тарту, мақта алқабы көбейсе де, оның түсімділігінің азаюы, ветеринария, қылмыс, денсаулық сақтау сынды көптеген маңызды салаларда айтарлықтай төмен көрсеткіштердің байқалғанын алға тартқан Жансейіт Қансейітұлы Мақтарал ауданының әкімі Ғалым Исмаиловқа жоғарыдағы түйткілдерді тез арада ретке келтіруді жүктеді.

ОҚО-да тауар өндірушілер вэб-порталы іске қосылды

dsc09760-1ОҚО Аймақтық коммуникация қызметінде өткен брифингте «ONTUSTIK»  Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының бас директоры Олжас Тоғаев  тауар өндірушілер вэб-порталының  іске қосылғанын мәлімдеді. деп хабарлайды ОҚО әкімінің баспасөз қызметі.

Оның айтуынша, отандық тауар өндіруші кәсіпорындардың өнімдерінің өтімділігін жоғарылату, қолжетімділігі мен сұранысты арттыру мақсатында облыс әкімінің бастамасымен «ONTUSTIK» Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы бірегей жоба www.ondiris.kz тауар өндірушілер вэб-порталын іске қосты.

ONDIRIS.KZ – бұл меншік нысаны мен түрлі салалар бойынша тауар өндірушілер және кәсіпорындардың базасын біріктіреді. Мұнда әрбір қалаған кәсіпкер аймақтарды жіктеу фильтрі арқылы, өзіне қажетінше контрагент таба алады: өнім беруші, сатып алушы, тұтынушылар, компаниялар мен түрлі саладағы фирмалар.

Веб порталға өзі туралы мәліметтерді орналастыру кәсіпкерлер үшін тегін. Қазіргі таңда порталда ОҚО бойынша негізгі 14 салалық бағытта 1000-нан аса отандық тауар өндірушілердің профильдері, 2 мыңнан астам тауарлар орналастырылған. Сондай-ақ, негізгі порталмен қатар, жуық арада ONDIRIS.KZ мобильдік қосымшасы іске қосылып, жылына екі рет арнайы ONDIRIS.KZ журналы басылып таратылатын болады. Жуық арада аталмыш қосымшаны смартфонға Android және iOS платформаларынан жүктеп алуға мүмкіндік туады. Мобильдік қосымша өз кезегінде әрбір қолданушыға кез-келген уақытта жеке профильде ыңғайлы жұмыс істеуге септігін тигізбек.

Астанада ASTEX Astana Smart City форумы өтеді

c-130 қарашада Оқушылар сарайында ASTEX Astana Smart City 2016 форумы өтеді. Оған Қазақстаннан, алыс және жақын шет мемлекеттерден 400-ге жуық адам қатысады, деп хабарлайды Astana Innovatiоns АҚ.

Форум шеңберінде өткізу жоспарланған көрмеде адамның өмір сүруі үшін жайлы жағдайлар жасауға бағытталған жоғары технологиялық жобалар ұсынылады. Инновациялық қоғамдастықтың көшбасшылары, Smart City стандарттау, энергетика, ІТ, «жасыл технологиялар» салаларындағы белгілі қазақстандық және шетелдік сарапшылар, ғылыми және жобалаушы ұйымдардың өкілдері тәжірибелерімен бөліседі.

Панельдік пікірталас шеңберінде «Смарт ситиге» цифрлау; «ақылды» қалалардың экономиканың дамуына әсері; электрондық үкіметті дамыту мәселелері; «ақылды» қалалардың цифрлық трансформация және инновациялық шешімдері; Smart education «Bilimal»; жақын келешекте Астана қаласы үшін инновациялық шешімдер қаралатын болады.

Қазақстандық және оңтүстіккореялық бизнесмендер Астанада телемедицина орталығын ашты

cБүгін Астана әкімі Әсет Исекешев қаладағы емханалардың бірінің базасында жеке инвесторлар ашқан қазақстандық-оңтүстіккореялық телемедицина орталығымен танысты, деп хабарлайды қалалық әкімдіктің баспасөз қызметі.

Орталықтың телекоммуникациялық жүйесі желідегі абоненттердің аудиовизуалды өзара іс-әрекетін және «Family Clinic» мамандары мен шетелдік тар бейінді мамандардың пациенттермен, сондай-ақ, зерттеуге берілетін барлық құжаттармен бірлескен жұмысын қамтамасыз етеді. Бұл бейнеконференциялық кешеннің құрамына озық құрал-жабдықтармен жарақталған басқару орталығы, жағдаяттық бөлме, зертхана, диагностикалық және рентген-кабинеттер кіреді.

«Халықтың денсаулығын қорғау – Мемлекет басшысы белгілеп берген негізгі басымдықтардың бірі, және біздің елордамызда медициналық кластер қалыптасып келеді. Республиканың ең озық медициналық орталықтары осында орналасқан. Қазір біз Астанада денсаулық сақтау саласын ары қарай дамыту бағдарламасын әзірлеп жатырмыз. Жақында туберкулез ауруханасы, «жедел жәрдем» орталығы ашылады. Денсаулық сақтау саласына жеке инвестициялар салынып, кәсіпкерлердің осындай маңызды жобаларға қаржы құюға дайын екендігі қуантады», — деп мәлім етті жобаның таныстырылымы барысыныда Астана әкімі Әсет Исекешев.

Астанадағы Қазақстан-Корея телемедицина орталығы Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Оңтүстік Кореяға сапар жасаған күні ашылғандығын ерекше атап өткеніміз жөн.

«Кореялық әріптестерімізге — Пусан қаласының мэриясына, соның ішінде, денсаулық сақтау департаментінің басшылығына және инвесторларға алғыс айтқым келеді. Бүгін біз шағын болса да, маңызы зор жобаны ашып отырмыз. Біз осындай жеке медициналық орталықтардың ашылуын, әсіресе алдынғы қатарлы шетелдік әріптестермен ынтымақтастық аясында іске асырылған жобаларды қолдауымыз қажет», — деп атап көрсетті Ә.Исекешев.

«Family Clinic» базасында ашылған Астанадағы жаңа телемедициналық орталық емдеу-диагностика жасау бойынша кеңестер беріп, онкология, акушерлік, гинекология, неонатология, отоларингология, эндокринология, кардиология және телекоммуникациялық технологияларды (қашықтықтағы медицина) қолдану арқылы іске асырылатын медицинаның басқа да салаларында басқарушылық, білім беру, ғылыми және ағартушылық шаралар өткізеді.

Күрделі мәселелер бойынша жедел және жоспарлы медициналық консилиумдар өткізу үшін екінші диагноз проблемасын шешу мақсатында (екінші сарапшылық пікір) қашықтықтан берілетін бейнеконсультация «Family Clinic» және Кореядағы әріптес-емхананың зияткерлік әлеуетін пайдалану арқылы жүйелі негізде өткізіліп тұрады. Бұл төсек-орын қорын азайту жағдайында емдеу-диагностика жасау процесін жеделдете отырып, қашықтықтан халыққа жоғары білікті көмек көрсетуге мүмкіндік береді.

Болашақта телемедициналық орталықта Корея, Германия, Израиль және басқа елдердің халықаралық орталықтарымен бейнеконференциялар өткізу жоспарланып отыр.

Шымкентте инновациялық университет бой көтереді

5faf7f63-530d-4aee-913d-378b384528ffОңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев Шымкенттегі бірқатар нысандарда болып, ондағы атқарылып жатқан жұмыстарымен танысты, деп хабарлайды ОҚО әкімінің баспасөз қызметі.

Ең алдымен аймақ басшысы «Агробизнес 2020» бағдарламасы бойынша іске асырылған көкөніс өсіретін «SMG Greenhouse profit» ЖШС-нің жылыжай кешенін аралап көрді. Төрт гектардан астам аумақты құрайтын өндірістік кешен Түрік және Голландия мемлекетінен әкелінген құрал жабдықтармен қамтылған.  Заман талабына сай соңғы үлгідегі жылыжайда жылына 1 мың тоннадан астам қияр өндірлуде.

Серіктестік мамандарының айтуынша, мұнда бүгінде аптасына 29-30 тонна көкөніс өнімдері жиналып, Қазақстан мен Ресейдің Екатеринбург,Омбы облыстарының нарығына шығарылуда. Сондай-ақ, олар бүгінде 45 адам еңбек ететін ауыл шаруашылығы кешенінінің көлемін тағы да 4 гектарға ұлғайтуды жоспарлап отырғанын жеткізді.

Жылыжай жұмысымен, мұнда еңбек ететін жұмысшылардың жағдайымен танысқан облыс әкімі өндірілетін өнімді ең алдымен ішкі нарыққа, сосын шекаралас жатқан Өзбекстан мен Қырғызстан мемлекетіне экспорттау жайын қарастыруды, жұмысшылардың жалақысын мүмкіндігінше жоғарлатуды тапсырды.

Сапары барысында өңір басшысы еліміздегі өндірістік тәжірибесі жоғары «Стандарт Цемент» ЖШС-нің жұмысын көрді. Аталған кәсіпорын өндірістік қуаттылығы жылына 2 млн. тонна цемент шығаратын Қазақстандағы жалғыз ірі зауыт болып табылады.

Кәсіпорында экологиялық талаптарды сақтайтын заманауи құрылғылар орнатылған. Осылайша қоршаған ортаға ешқандай зиян келтірместен үлкен көлемде және жоғары сапалы цемент өндіріп келеді.

Бүгінгі күні 1100-ден астам адам еңбек ететін компанияда жыл сайын жұмыс орындарының саны артып келеді. Сонымен қатар, кәсіпорын өңірдің әлеуметтік-экономикалық өсуіне өз үлестерін қосуда.

Әкім бастаған жұмысшы топ Шымкент қаласының әкімшілік-іскерлік орталығында салынып жатқан 8 мың орындық мешіттің құрылысын аралап көрді. Мешіт кешенінде автокөлік қоюға арналған паркинг, күннен қуат алатын құрылғылар қойылады. Мешіт алдындағы он мыңнан астам адамға есептелінген алаңда жамағатты күннен, жауын-шашыннан қорғау үшін шатыр болып ашылатын жүйе қойылады. Мұнда сонымен қатар, мұсылмандық жораларды жасайтын орындар, конгресс-холл, тамақтануға арналған зал, неке сарайы, исламдық білім беру орталығы, медресе, кітапхана мен әкімшілік бөлмелер салынады.

Осы күні Ж.Түймебаев инновациялық – технологиялық колледжінде болып, оқу орнының жұмыс барысымен танысты. Колледжде бүгінде 9 мамандық бойынша жалпы 970 студент білім алады. Ал мұндағы 122 студент 4 мамандық бойынша 2011 жылдан бері дуальды оқыту жүйесінің эксперименттік режимінде білімін шыңдауда.

Оқу орнының тыныс-тіршілігін баяндаған колледж директоры Шымкент қаласындағы «Бозарық» шағынауданы аумағынан бой көтеретін «Қазақ инновация» университетінің макетімен таныстырды. Жаңа университет қалашығына бүгінде 150 гектар жер бөлініп, сәулеттік-құрылыс жобасы бекітлген. 10 мың студентке шақталып салынатын жоғарғы оқу ордасында  медицина, химия-технология, жоғарғы бизнес мектебі бағыттары бойынша білім беретін болады.  Сондай-ақ, оқу орны аумағынан тұрғын үйлер салынып, әлеуметтік нысандар салынады.

Үкімет басшысының бірінші орынбасары Алматы облысында

2eccca263374c1152484e0786e57ba97Бүгін Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Асқар Мамин Алматы облысына жұмыс сапарымен келді.

Ең алдымен А. Мамин Талдықорған әуежайының ғимаратын аралап көрді. Облыс әкімі А. Баталов ұшып-қону жолақтарының жаңғырту жұмыстары, авиаотрядтың алдағы атқаратын жұмыстары туралы баяндады. Сонымен қатар өңірдегі туризмді дамыту, соның ішінде Алакөл көлі маңында туризмді дамытуда қолға алынып жатқан шаралармен таныстырды.

Мұнан кейін ресми делегация Алматы – Өскемен автокөлік жолын жөндеу жұмыстарының жүргізілу барысымен танысты. Автокөлік жолын жаңғырту жобасының атқарылу жайлы Инвестиция және даму вице-министрі Берік Қамалиев хабарлады.

Берік Қамалиевтің айтуынша, «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде «Алматы — Өскемен» трассасының 112 шақырымдық жолына жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Бұл жобаны жүзеге асыру үшін 20,2 млрд. теңге бөлінген. 2016 жылға дейін республикалық маңыздағы бұл жолдың 128 шақырымы пайдалануға берілген. Ал биылғы жылы 94 шақырымын, атап айтқанда цемент бетон жабынды 32 шақырым, асфальт бетонды жабын төселген  62 шақырымын іске қосу жоспарланған. Қазіргі кезде 112 шақырымның 4 учаскесінде құрылыс-монтаждау жұмыстары жүріп жатыр.

Келесі кезекте А. Мамин Талдықорған қаласының Оңтүстік-Батыс тұрғын үй алабындағы «Нұрлы жол» бағдарламасымен салынып жатқан тұрғын үй құрылысымен танысты. Оңтүсік-Батыс тұрғын үй алабының макеттері көрсетіліп, бағдарлама аясында жүзеге асырылып жатқан құрылыс нысандары мен газдандыру мәселесі жайлы толыққанды ақпарат берілді.

Жалпы 2012 жылдан бері бұл жаңа ауданда жалпы алаңы 87,8 мың шаршы метр болатын 23 жаңа тұрғын үй пайдалануға беріліп, 1619 отбасы баспаналы болған. Бүгінгі күні 5 коммуналдық үйдің құрылысы жүріп жатыр. 6,7 шағын аудандар магистралды инженерлік жүйелермен қамтамасыз етілген. Алдағы уақытта 8, 9, 10 шағын аудандарды 1,8 млрд. теңгеге электрмен, жылу жүйелерімен, телефон байланысымен қамту жоспарланған. А. Мамин 8-10 шағын аудандарды салу жобасын «Нұрлы жер» бағдарламасы негізінде дамытуды тапсырды.

Бірінші вице-премьер «Талдықорған» индустриалды аймағына да атбасын тіреді. Облыстық кәсіпкерлік және ИИД басқармасының басшысы М. Мұрат «Талдықорған» индустриалды аймағында бүгінгі күні жалпы 350 адамды жұмыспен қамтыған 5 кәсіпорын жұмыс істейтінін атап өтті. Алдағы уақытта мұнда 13,4 млрд. теңге инвестиция салынып, 1267 жаңа жұмыс орнын құратын тағы 10 кәсіпорын орналасады деп жоспарланып отыр. Индустриалды аймаққа инфрақұрылым нысандарын салуға 4,2 млрд. теңге қарастырылған. Өткен тоғыз ай ішінде 2,0 млрд. теңге қаржы игерілді. Қазіргі кезде нысандарда инженерлік желілері мен көлік инфрақұрылымы, 10 Квт кабель жүйесі, сыртқы байланыс, кәріз және су жүйелері, темір жол жүйесінің құрылыс-монтаждау жұмыстары жүріп жатыр. Инженерлік инфрақұрылым жұмыстары жылдың соңына дейін аяқталуы тиіс. Сонымен қатар Алматының 4 серіктес қаласының индустриалды аймағы мен аудандардағы өнеркәсіп аймақтары туралы да мәлімет берілді.

Түстен кейін бірінші вице-премьердің сапары «Қорғас» ХШЫО-да жалғасады.

Қапшағайда жаңа басшы

63147e73a86bf039cccd04287ac3ea9dАлматы облысы әкімінің өкімімен Талғат Қанатұлы Қайнарбеков Қапшағай қаласының әкімі болып тағайындалды.

Талғат Қанатұлы ҚАЙНАРБЕКОВ

1969 жылы туған. Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетін, І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетін, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясын бітірген. Мамандығы – тарих және қосымша мемлекеттік құқық пәнінің оқытушысы, экономист, мемлекеттік және жергілікті басқару магистрі.

Еңбек жолын Талдықорған ауданы Көкөзек ауылындағы орта мектепте мұғалім болып бастады. Кейін «Эльдорадо» ЖШС менеджері, Талдықорған қаласы әкімі аппаратының өнеркәсіп, көлік және байланыс бөлімінің бастығы, Көксу ауданы және Талдықорған қаласы әкімдерінің орынбасары қызметтерін атқарды.

2013 жылдың маусымынан – Текелі қаласының әкімі.

Қазақы жылқы қандай-ды…

Жанына еліміздің жылқы жаққан,

Жылқыға жетпеген көз жәутең қаққан.

Мінсең – ат, ішсең – қымыз, жесең – қазы,

Қашаннан қазақ халқы жылқы баққан.

Халықпыз артық көрген атты тақтан.

Қызық-ау біздің бәйге қырда шапқан,

Шыдар ма қазақ қаны ұшып кетпей

Аттарға шаң шығарып келе жатқан?!

Ілияс Жансүгіров

 ________________________________________________________________

Жүйрік атты жарату, бәйгеге қосу,  тұлпар туар құлынды тап басып тану қазақ атбегілерінің байырғы өнері. Сол өнерді ұрпағына үйретіп, ата-бабасының дара жолын жалғап отырған адамдардың бірі Омаровтар әулетінің ақсақалы Ыбырайахын ата. Өткен аптада Алматы облысының Ұзынағаш ауылына жолымыз түсіп, Ыбырайахын Омарұлымен топ жарған сәйгүлік ­жарату және жеңісті көздеген шабандоздарды тәрбиелеу туралы әңгімесін тыңдап қайтқан едік.

 __________________________________________________________________

«Ата кәсіп — берекелі нәсіп»

Мен 40 жыл шопыр болған адаммын. Ал жылқы өсіріп, бәйгеге қосу ата-бабамнан келе жатқан дәстүр. Кішкентайымда атамыз Қожахметтің «Аттан алыс өскен баланың бойында қазақылық болмайды» деп жүретіні есімде. Ол кісі өмір бойы аттың жалында жүріп оны баптаудың қайталанбас мәдениеті мен осы өнердің ғажайып үлгілерінің қыр-сырын жетік білген кісі болған. Оның жолын ұлы, менің әкем Омар жалғады. Ол мына партия заманында да ат жүгіртіп, ата дәстүрін сақтаумен келді. Әкемнің көзі тірісінде мен ауыл арасында шопыр болып нәпақамды тауып жүрдім, әкем жылқыларын баптап, немерелерін атқа отырғызып құмарлықтарын ашты. Содан ол кісі дүниеден қайтқаннан кейін бүкіл дүние маған қалды. Мен де өз немерелерімді қалалық мәдениетке бой ұрып, далалық салтты ұмытып кетпесін деп арнайы атқора салғыздым. Өйткені, атқа мінген бала бауырмал, ержүрек, әрі еңбекққор болып өседі. Бұл күнде арнайы бәйгеге қатыстыратын 15 шақты сәйгүлігіміз бар. Барлығы да үлкен бәйгелерден жеңіспен оралып жүр.

«Қазақы жылқы ғана «Алтын тұлпарды» ала алады»

2000 жылдардан бастап жылқыларымды асылдандыруды қолға алдым. Алайда бұл деген қорада тұрған жылқылардың барлығы шетелден алып келінген деген сөз емес. Біз шетелден тек айғырларды алып келеміз. Сөйтеміз де оны өзіміздің биелермен будандастырып тұқым аламыз. Мысалы, күні кеше 51 километрді бағындырып, «Алтын тұлпардан» бас жүлдені жеңіп алған Жаннұр есімді 5 жасар байталды біз жараттық. Қазақи өзіміздің бие мен шетелдік айғырдың құлыны. Ал шетелдің жылқылары қанша мықты болса да 51 километрге шыдамайды. Әрі кетсе 10-15 километр жүгіреді олар. Шетелден айғыр алып келуіміздің басты себебі қан жаңарту. Қазақи жылқылардың қаны алмасқанда барып осындай жүйріктер шығады.

«Еңбек етсең ерінбей»

Жүйрік жылқы өсірудің сыры біреу ғана. Тек еңбек ету керек. Себебі атыңды асқақтар тұлпарды жарату бір бөлек те, оны баптау бір бөлек. Ұзақ ізденіс, үлкен еңбектің арқасында қол жеткізетін дүние бұл. Бұрын әкеміз атты терлетіп келіп, тілімен жалап көреді екен. Сонда тұзы шығып тұрса «Әй, мынаның тері дұрыс алынбапты» деп қайтадан балаларына мінгізіп жіберетін. Содан аттан тұздың дәмі кеткенше терлетіп барып қана, «Бұдан енді тұз шықпайды, бұл келеді» деп оның бәйгеге дайындығын бағалайтын. Ал қазіргі жарату бұрыңғыдай емес, қазір басқаша жаратады. Күніне атты 30 километр жүргізіп жүреді. Содан бәйге жақындаған сайын жиірек жүгіртіп, 10-15 күннің ішінде дайын қылады.

«Жылқыларға балаға қарағандай күтім керек»

Жылқыны жаратқаннан кейін оған жақсылап көңіл бөлу керек. Өзімнің қазіргі уақытта мал шаруашылығымен айналысамын. Балаларым қызметте.  Мұнда негізінен немерелерім жүреді. Уақытымен өлшеп тұрып жем-шөбін береді, тазалап, жуындырып, тарап тұрады. Бәрі уақытымен. Бұларға да балабақшадағы балаларға қарағандай қараймыз. Қазір солай бағатын болды ғой. Баяғы заманда атамыз олай істемейтін. Біздің кішкентай кезімізде. Терін алып болғаннан соң жүгенін алып айдап жбереді де, 2-3 сағаттан кейін ұстап алып, бәйгеге қояса береді.

«Бәйгеге қатысқан баланың рухы болады»

Осы атқораны салғалы сәйгүліктерімізді баптап, шабандоздарымызды Әділет Ноқатай есімді азамат жаттықтырып келеді. Қазіргі уақытта Асхат және Диас есімді екі кішкентай шабандозымыз бар. Екеуін арнайы дайындықтан өткізіп, сәйгүліктерге отырғыздық. Асхат биыл Жаннұр есімді тұлпарымызбен «Алтын тұлпардан», Диас Қыранмен «Астана жұлдызының» бас жүлдесін еншіледі. Атты асылдандырып, жарату бір бөлек те оны жаттықтыру бір бөлек. Жаттықтырушының еңбегінің арқасында осындай үлкен жетістіктерге жетіп жатырмыз. Бұл ретте шабандоздардң да еңбегі ерекше. Шындығында да кез-келген бала үлкен аттың үстіне отырып шауып кете алмайды. Қазіргі технология дамыған заманда қызықты компьютер мен қолындағы ұялы телефонан табатын балаларды атқа отырғызып бәйгеден бірінші орын алу деген мүмкін емес дүние. Нағыз шабандоздар өздері бала кезден-ақ белгілі болады. Ат көрсе қызығып, келіп сипалап, мініп көргісі келіп тұрады. Тиіспе десеңде атты айналып, құрамланып, атқа мініп, ол ат тіпті асауланып теуіп жатса да қорықпай, жанынан кетпейді. Ата отырайыншы, көрейінші, осыны істейінші деп тұрады. Атқұмар балалар дүниеге келгенде өздеріне сондай қасиет беріледі деп санаймын. Ол олардың басына Алла тағаланың берген бағы. Бәйгеге қатысқан баланың рухы қашанда биік болады және ол еңбеқор болуға машықтанады. Себебі, ол мініп келген атын өзі баптап күтеді.

«Қазір жүгіртіп жатқандарымыздың барлығы өзіміздің Дегерес тұқымдары»

Жылқының шамамен 30 жасқа дейін өмір сүреді. Аяғынан қалып, бір жері кемтар болып қалмаса бәйгеге қатысып, жүгіре береді. Мына жайылып жүргендер Қазақстандағы ертеден тарихы мен дәстүрі бар атақты «Дегерес» жылқы зауытының тұқымдары. Шетелден алып келген айғырларды осыларға қосып, құлындарын алып, өсіріп, бәйгеге қосып жүгіртеміз. Қазір жүгіртіп жатқандарымыздың барлығы өзіміздің «Дегерес» тұқымдары. Мына биелердің ішінде 21-22-ге келгендері бар. Шөп-жемі жақсы болса аса қартаймайды, құлын бере береді. Өзіме мына қарагер бие ең ыстық. Осы іске кіріскелі ең алғаш жүргіткен бием болатын.  Талдықорғанда өткен бәйгеден «Нива» көлігін ұтып алған.

«Сәйгүліктерімізді саудаға салмаймыз»

Жылқыларымызды саудаға салмаймыз. Шетелден айғыр алып келіп, олардан құлын алып, бәйгеге қосуымның басты себебі балаларым атқұмар. Солар үшін, ата кәсібіміз үзілмесін деп жылқыны қолға алғанмын. Жалпы өзіміз бір атадан 150 үй бармыз. Соның 30 шақтысында шаруақожалығы бар, малмен айналысады. Өзім бар, солардың балалары бар барлығымыз осы қораны көтеріп, әулетіміздің атағы үшін осы кәсіпті нәсіп етіп келеміз.

Айнұр Марат

Атбегі Әділет Ноқатай: Сәйгүліктерді ата-баба дәстүрімен жаратамын

h14_000208861Жүйрік атты жарату, бәйгеге қосу,  тұлпар туар құлынды тап басып тану қазақ атбегілерінің байырғы өнері. Сол өнерді ұрпағына үйретіп, ата-бабасының дара жолын жалғап отырған адамдардың бірі Омаровтар әулетінің ақсақалы Ыбырайахын ата. Өткен аптада Алматы облысының Ұзынағаш ауылына жолымыз түсіп, жас та болса Ыбырайахын Омарұлының сәйгүліктерін бәйгеге дайындап, жүлделі орындарды бағындырып  жүрген атбегі Әділет Ноқатаймен сұхбаттасудың сәті түсті. Айта кетерлігі, биыл Әділет жаттықтырған «Жаннұр» мен «Қыран» есімді екі сәйгүлік Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығына орайластырылған «Алтын тұлпар» және «Астана жұлдыз» бәйгелерінен бас жүлдені қанжығаларына байлады.

_______________________________________________________________

— Атбегілікпен айналысқаныңызға қанша жыл болды?

Өзім Жамбыл облысы Меркі ауданының тумасымын. 5 сынып оқып жүрген кезімде атқа құмарттым. Бұл қызығушылығымды байқаған Мақсұт Несіпбаев деген кісі мені өзіне шабандоз етіп алды. Шабандоз бола жүріп сол кісіден атты баптауды үйрендім, тәжірибе жинадым. Уақыт өте келе бәйгеге қатысатын тұлпарларды жаттықтыруды қолға алдым. Мақсұт ағаммен бірге 10 жылдай жұмыс жасап, біраз жетістіктерге жеттім. Ыбырайахын атаның қоластына келгеніме 3 жылдай уақыт болды. Үш жыл деген аз ғана уақыт болғанымен, Омаровтар әулетімен бірге үлкен асуларды бағындырып келеміз.

—  Атбегінің жұмыс күні қалай басталады?

Біздің жұмыс күніміз таңғы сағат 6-да басталады. Жұмысқа келгеннен соң ең алдымен аттарға жем-шөбі мен суын береміз. Сағат 9-ға таяу жеген тамағы қорытылып, кейін аяғына салмақ түсірмеуі үшін аттарды жүргізіп қайтамыз. Түске кезінде аттарды тағы да суғарып, қантарамыз. Одан кейін сағат 3-тердің кезінде шабандоздарымыз сабақтарынан келіп, аттарды жаттықтыруды бастаймыз. Жаттығу әдетте 3-4 сағатқа созылады. Одан кейін сағат 8-де кешкі тамақтарын, суын береміз. Сонымен жұмыс күні аяқталады.

—  Қарамағыңызда жаттықтыратын қанша жылқыңыз бар?

Біздің атқорадағы жылқылар негізінен Қазақстандағы ертеден тарихы мен дәстүрі бар атақты «Дегерес» жылқы зауытының тұқымдары. Шетелден қан жаңарту үшін ағылшын тұқымды айғырларды алып келіп, осыларға қосамыз. Құлындарын алып, өсіріп, бәйгеде жүгіртеміз. Қазіргі уақытта жаттықтырып жүрген 20 тұлпарымыз бар. Олардың барлығын да бәйгеге қатыстырдық. Авто көлік ұтып бергені бар, қомақты қаржылай жүлделерге ие болғаны бар.

— Жақында екі бірдей үлкен бәйгенің бас жүлдесін еншіледіңіздер. Осы екі тұлпарыңыз туралы айтып беріңізші?

Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығына арналған «Астана жұлдызы» және «Алтын тұлпар» бәйгелеріне екі сәйгүлігімізді қостық. Бірінші өткен «Астана жұлдызына» 5 жасар асыл тұқымды «Қыран» атты тұлпар. Қыранды біз 2 жасар кезінде Польшадан алып келген болатынбыз. Шабандозы Диас Жеңіс есімді бала болды. Диастың тәжірибесінің арқасында аталмыш бәйгеде «Қыран»  30 атты артта қалдырып, бас жүлде автокөлікке ие болдық.

Ал, 51 шақырымдық  Аламан бәйгеден «Алтын тұлпар» ІІІ республикалық турниріне «Жаннұр» атты сәйгүлігімізді қостық. «Жаннұр» Алматы облысында туған, 5 жасар байтал. Шабандозы Асхат Әлімжан. Олар былтырғы «Алтын тұлпардан» үшінші орынды иеленген еді, биыл 70-ке жуық жүйріктерді басып озып бас бәйгені алды. «Жаннұр» жылына тек 1 бәйгеге қатысады да, сосын демалады. Оны «Алтын тұлпарға» ғана дайындаймыз.

Бұлардан өзге де бізде мықты-мықты аттар көп. Мысалы, Дайр есімді сәйгүлік былтырғы Қазақ хандығының 550 жылдығына арналған бәйгеден бас жүлдені ұтты.

— Өзіңіз атбегі ретінде атты қалай жаратасыз?

Ат баптаудың қыр-сыры көп. Алайда бастысы ақылың мен төзімділігіңді ұштастырып, талмай еңбек ете білу керек. Сонда үлкен жетістіктерге жетесің. Жалпы атбегілердің барлығының жаттықтырулар бірдей болмайды. Әрқайсысымыздың өзіміздің айналысатын тәсілдеріміз бар. Мен бұрыңғы ата-бабамыздан қалып келе жатқан дәстүр бойынша дайындаймын. Ал, шетелден алып келінетін аттар көбіне дайын келеді. Тек күтімі дұрыс болса болды.

—  Ал шабандоздарды қалай таңдайсыз? Қалай жаттықтырасыз?

Мықты шабандоз болу үшін ең алдымен баланың қазақылығы керек. Қазіргі таңда ұлттық дәстүрлеріміздің ұмытылып бара жатқандығы өтірік емес. Одан кейін намыс пен атқа отыру үшін жүрек керек. Себебі, бала аттан қорықпайтын, тақымды болуы керек. Үшіншісі, басымен жұмыс істеу алуы керек. Өйткені, бәйге деген оңай емес. 70-80 аттың арасында шабу деген өте қиын және жауапты іс. Бәйгеде тартыс болады, талас болады. Сонымен қатар, шабандозға физикалық тұрғыда да күш керек. Біз шабандоздарымызды 5 жасынан бастап тәрбиелейміз. Ең алдымен баланың атпен қарым-қатынас орнатуына ықпал етеміз. Біз шабандозды шабуға ғана емес, қайсарлыққа, өжеттілікке үйретеміз. Сонда ғана мықты шабандоз шығады. Қазіргі уақытта Асхат және Диас есімді екі баланы жаттықтырып жүрмін. Талаптары зор, ақылды балалар. Осы күнге дейін еңбекқорлықтарымен көзге түсіп, ақылдарымен баса озып жүлделі орындарды иеленіп жүрген балалар.

— Шәкірттеріңіз бар ма?

Дайындап жатқан шәкірттерім бар. Олар Еламан Жақиянов, Ислам Жақиянов, Ислам Рахымғали деген сынды бауырларым. Олардан да келешекте жақсы атбегі шығады деген нық сенімдемін. Олар қазіргі уақытта өзімнің қолымның астында жұмыс істеп жатыр. Алдағы уақыттары олардың да жетістіктерін көре жатармыз.

Сұхбаттасқан: Айнұр МАРАТ

 

Алматы облысы ұлттық спорт түрлерін дамыту бойынша үздік үштік қатарында

%d1%84%d0%be%d1%82%d0%be-1Алматы облысында қазіргі таңда 1380-нен астам дене шынықтыру ұжымдарында ұлттық спортпен айналысушылар саны 47 мың адамға жуықтайды. Оның ішінде қазақ күресіне, тоғызқұмалақ пен және ұлттық ат спортына ынтызар жан қатары көп. Ұлттық спорт түрлерімен барлығы 562 жаттықтырушы (486 ауылда) оқу-жаттығу жұмыстарын жүргізеді. Жалпы, облыста ұлттық спорт түрлерін дамытуға бюджеттен 69,9 млн. теңге бөлінген болатын. Бүгінгі таңда Алматы облысы ұлттық спорт түрлерін дамыту бойынша республика деңгейінде үздік үштік қатарында.

Осы тұрғыда тағы бір мақтанып айтуға тұрарлық жаңалық, облыста 2011 жылы ұлттық спорт түрлерінен клуб ашылды. Онда көкпар, аударыспақ, теңге ілу түрлерінен 50-ге жуық спортшы айналысады. Сондай-ақ, облыста заман талабына сай «Талдықорған», “Көкбастау”, “Нұрдәулет”, «Азем» сынды 4 ипподром жұмыс істейді. Ұлттық спорт түрлерінен биылғы жетістіктер де аз емес. Мәселен, көкпардан Қазақстан Республикасының Чемпионатында — 3-орын; қазақ күресінен 4-ші республикалық ардагерлер спартакиадасында — 2 орын; Астана қаласында өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығына арналған республикалық спартакиадада, тоғызқұмалақтан республикалық 4-ші Жазғы ардагерлер спартакиадасында, құсбегіліктен Үржарда (ШҚО) өткен Қазақстан Республикасының Чемпионатында, жекпе-жектен Талдықорғанда өткен Қазақстан Республикасының Чемпионатында жастар және  ересектер арасында тек 1-ші орындарға қол жеткізілген.

Бұл жөнінде Алматы облысының өңірлік коммуникациялар қызметі ұйымдастырған брифингте Алматы облысы дене шынықтыру және спорт басқармасы ұлттық және бұқаралық спорт түрлерін дамыту бөлімінің басшысы Алмат Үшкемпіров айтты.

Сондай-ақ, брифингтің ең жас спикері — биылғы «Алтын тұлпар» атты 3-ші республикалық турнирде Жаннұр атты сәйгүлігімен бірге 51 шақырымдық қашықтықты бірінші болып бағындырып, республика бойынша «Үздік шабандоз» атағын иеленген 13 жастағы Асхат Әлімжан да балаң ойларымен бөлісті. Оның келешекте атбегі болам деген бекем мақсаты бар екен. Тәуелсіз елдің жас ұрпағына бәрекелді, ақ жол дейміз!